Byszki

Z piaszczystego wzniesienia za wsią, zwanego Czubatką lub Białą Górą, rozciąga się panorama na pola, nadnoteckie łąki, widać stąd pobliskie Motylewo, Ujście, a nawet Piłę. Dojechać tu można z Piły przez Ujście lub - z drugiej strony - przez Leszków, Kalinę.                                                              

Do dzisiaj mówi się we wsi, iż nazwa miejscowości wywodzi się od wypasanych tutaj byczków; ponoć hrabia von Klizing nie umiał wymówić cz... i tak już zostało - Byszki. Może i XIX-wieczny właściciel wsi miał kłopoty z językiem polskim, jednak nazwę miejscowości wymienia już w 1403 r. Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski; Byszki były wówczas osadą na skraju puszczy ujskiej.

Sołectwem zostały Byszki prawdopodobnie ok. 1510 r., choć po lustracj i starostwa ujskiego w roku 1564 zanotowano, iż wieś leży między Gwdą a Notecią, gdzie sołectwo tam jest, z dawna kmieci nie masz...

Byszki

Byszki często należały do klucza majątkowego z Dziembowem czy Morzewem - własności Gru-dzińskich, później Wronieckich. Z dokumentów zachowanych w parafii ujskiej wynika, iż w latach 30. ubiegłego stulecia, gmina Byszki płaciła, na św. Marcina, podatek w wysokości 10 talarów i 13 gęsi. W 1841 r. było tu 11 domostw, mieszkało 219 osób.
Pod koniec XIX w. w Byszkach (niem. Bischke) naliczono 17 domów, a wśród 199 mieszkańców przeważającą część stanowili katolicy (195). Mimo iż doliczono się wówczas również 54 analfabetów, we wsi kwitło czytelnictwo prasy patriotycznej i religijnej, a wielu rolników należało do Towarzystwa Czytelni Ludowych.

Z początkami XX w. związana jest historia krzyża za wsią, przy drodze do Piły. Ufundowała go rodzina Gruntkowskich na pamiątkę mieszkańców wsi poległych podczas I wojny światowej, powstania wielkopolskiego i wojny z bolszewikami. Postawiono go na miejscu starego krzyża, pod którym kobiety żegnały mężczyzn odchodzących na wojnę. Krzyż stał blisko granicy polsko - niemieckiej; podczas okupacji zdemontowano go i przechowywano w stodole fundatora. W 1984 r., w tym samym miejscu, wzniesiono kolejny, nowy krzyż, ufundowany przez mieszkańców. Wykonał go Tadeusz Radzicki z pomocą braci, a pasyjkę wyrzeź-bił Antoni Gładych.
Barwne dzieje ma też pomnik - kapliczka Matki Boskiej , ustawiony w centrum wsi. Pierwszą kapliczkę w tym miejscu ustawił w 1881 r. Józef Pierdzioch, człowiek bardzo pobożny, podejmujący próby pustelniczego życia. Z pozostałego materiału zbudowano wtedy także Boża Mękę na miejscowym cmentarzu. Nikt nie wie dokładnie dlaczego ich autor wkrótce potem popełnił samobój stwo... wszedł do rozpalonego pieca chlebowego.

W czasie II wojny światowej okupanci zażądali rozebrania kapliczki. W 1948 r. wzniesiono ja, już w nowej formie, na starych fundamentach, jako wotum za ocalenie wsi i jej mieszkańców podczas ostatniej wojny. Projektantem i wykonawcą figur był Antoni Gładych, któremu pomagali mieszkańcy wsi. Wszystkie prace wykonano bezpłatnie.
Z czasów powojennych, do dziś wspomina się tragiczny pożar, jaki wybuchł w czerwcu 1953 r. Od pioruna, który uderzył w stodołę Marcelego Januszewskiego, zajęło się sześć kolejnych stodół i dwie obory.

ByszkiDzisiejsze Byszki liczą ok. 250 mieszkańców. Są wsią zwartą, w której dominuje zabudowa przedwojenna, ale w ostatnich latach pojawiło się tu sporo nowych domów, kolejne są w budowie. Istnieje tu kilka gospodarstw rolnych, zakład betoniarski, zakład stolarski oraz zakład usług transportowych.
W budynku po byłej szkole mieści się sala wiejska, z pełnym zapleczem kuchennym. Obiekt w 2010 r. został gruntownie odnowiony przy współudziale środków PROW 2007-2013 w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi".

 

Sołtysem wsi jest Kazimierz Czyrski


 

 

Żródło: "Miasto i gmina Ujście. Krótka Historia" wyd. przez "Akapit"

Źródło: "Ujście, nowoczesne miasto i gmina" wyd. przez Wydawnictwo "Media"